Groeves

De regio van de Jekervallei

De Jekervallei en meer bepaald de Sint-Pietersberg wordt erkend als een ecologisch en geologisch juweeltje. Met unieke geologische samenstelling, kalkrijke graslanden en een grote diversiteit aan fauna en flora. De kalkrijke graslanden vormen een zeldzaam biotoop voor fauna en flora, waarvan sommige zeer zeldzame soorten een hoge graad van bescherming genieten. De falaises in kalksteen bieden unieke en spectaculaire vergezichten op dit bijzondere landschap tussen Maas en Jeker.

Deze unieke plek wordt bedreigd door de mergelwinning in verschillende groeves en door ongebreidelde industriële vervuiling. Deze industriële activiteiten hebben een belangrijke impact op de natuur, geologie en bewoners van de regio. Grondwerken verstoren de unieke bodemsamenstelling en het grondwater. Biodiversiteit, waterkwaliteit en luchtkwaliteit gaan erop achteruit. Zwaar transport gelinkt aan de groeveactiviteiten veroorzaakt geluidsoverlast en toenemende verkeersdruk, en zet een rem op het toeristisch potentieel van de regio.

Wij streven naar strengere maatregelen en controles, om de regio te beschermen en om de impact van de groeve-industrie in te dijken: duurzame methodes van mergelwinning, gecontroleerde verkeersstromen, bufferzones rond de groeves, en strikte normen voor natuurbehoud. Met als doel de verstoring van de waardevolle biotoop te minimaliseren, de biodiversiteit te beschermen, de unieke geologische formaties te bewaren, en onze eigen levenskwaliteit te beschermen. Laten we ons natuurlijk patrimonium verdedigen en de Jekervallei vrijwaren voor de toekomstige generaties.

Marnebel

De Marnebelgroeve is gelegen op de Sint-Pietersberg in Eben-Emael (BE). De groeve heeft een oppervlakte van ongeveer 22 hectare. Ze is ingesloten door de rivieren Maas en Jeker, en ligt vlakbij beschermde natuurreservaten. De groeve wordt geëxploiteerd sinds de jaren 1950, maar de ontginning werd aan het einde van de jaren 1990 stopgezet. Nu is de groeve eigendom van de multinational Sibelco en van Hermans Marc, die in 2022 een nieuwe aanvraag voor een exploitatievergunning hebben ingediend.

Deze aanvraag heeft als doel de ontginning te hervatten maar met de nadruk op de rehabilitatie van de site. Deze rehabilitatie betekent het aanvoeren van een grote hoeveelheid grond om de groeve weer op te vullen, echter zonder dat de kwaliteit van dit materiaal duidelijk wordt gedefinieerd. Die praktijk kan leiden tot vervuiling. Bovendien zal het aanvoeren van externe grond aanzienlijk vrachtverkeer met zich meebrengen (tot 80 bewegingen per dag). Voor de bewoners van Eben-Emael en de grotere regio is dit onaanvaardbaar. Alternatieve routes zijn overwogen om het dorp te sparen, maar bleken weinig realistisch.

CBR Romont

CBR is een dochteronderneming van HeidelbergCement Group, een internationale producent van granulaten en een belangrijke speler in de cement- en betonindustrie. In september 2020 diende CBR Lixhe een verzoek in om het sectorplan en de lopende vergunning te wijzigen, zodat de exploitatie van de Romont-steengroeve de komende veertig jaar nog kan worden voortgezet. Dit verzoek betreft een oppervlakte van ongeveer 110 hectare, nu agrarisch gebied, gelegen tussen Eben-Emael en Zussen (fase 3). Het gaat om de onomkeerbare vernietiging van 110 hectare vruchtbare grond in een gebied met groot toeristisch potentieel en van grote geologische en natuurlijke waarde, waaronder de Trou Loulou-zone.

Bee Green Wallonia

Parallel aan het verzoek tot uitbreiding van de steengroeve vroeg – en kreeg – SA Bee Green Wallonia een vergunning voor het bouwen en exploiteren van een houtafval-warmtekrachtcentrale op de CBR-site in Lixhe. De beoogde elektriciteitscentrale is uitsluitend bedoeld om energie te leveren aan de cementfabriek van CBR in Lixhe.

In juli 2023 werd deze vergunning toegekend – daarbij het protest negerend van burgers en milieuorganisaties in Wallonië, Vlaanderen en Nederland, en zonder in te gaan op de bezwaren van verschillende Vlaamse en Nederlandse overheden. In september 2023, heeft Goed leven in de Jekervallei een consortium van 10 partners bijeengebracht, en een formeel bezwaarschrift ingediend bij de Raad van State. Een uitspraak volgt in de loop van 2024.

De vergunning voor de houtafvalbrandingsoven heeft betrekking op hout van klasse B. Echter, in Wallonië is er geen goedgekeurde kwaliteitsclassificatie voor hout van type B. Geen enkele procedure of onafhankelijke kwaliteitscontrole garandeert het uitsluiten van geïmpregneerd en met toxische stoffen behandeld hout. In de toegekende vergunning werd met onze eis om zo’n kwaliteitscontrole te verplichten geen rekening gehouden.

De uitstoot van verontreinigende stoffen door de centrale, in combinatie met de uitstoot door de cementfabriek zelf, zal ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid van ongeveer drieduizend bewoners in de directe omgeving en een half miljoen mensen in een groter gebied.

We hebben echter nog méér bezwaren tegen de vergunning.

Zo werd een wel érg kleine perimeter in acht genomen in het Milieueffectenrapport (MER): een perimeter van 3 km. Met opzet, zou je denken, want zo vallen Vlaanderen en Nederland bijna helemaal buiten de studie. Nochtans zullen het vooral de inwoners van Eijsden, Maastricht, Voeren en omliggende dorpen zijn die het fijne stof en de luchtvervuiling zullen inademen. De houtafvalverbrandingsoven in Lixhe zal jaarlijks liefst 343 ton atmosferische polluenten uitstoten.
De site in Lixhe ligt op slechts 4 à 5 km van erg kwetsbare Natura 2000 habitats. Prachtige en unieke open graslanden op landduinen, droge kalkgraslanden, struweel op kalkbodem enzovoort. Voor verschillende natuurgebieden in Nederland en Vlaanderen – op een boogscheut van Lixhe – werd de verzurende en bemestende neerslag zelfs niet geëvalueerd in het Milieueffectenrapport.
Met de houtverbrandingsoven beweert Bee Green Wallonia ‘groene’ energie te willen produceren voor de cementfabriek van CBR in Lixhe. Een mooi staaltje greenwashing, want het verbranden van hout van klasse B om energie op te wekken wordt door wetenschappers wereldwijd bekritiseerd en is compleet achterhaald. Verschillende landen in de Europese Unie hebben dit soort energieprojecten inmiddels een halt toegeroepen. Wanneer volgt België?
Zonder subsidies is het Bee Green Wallonia-project economisch niet rendabel. Een subsidie aan de houtverbrandingsoven van Lixhe betekent een onrechtstreeks financieel voordeel voor CBR, een multinational binnen één van de meest vervuilende industrieën ter wereld. Ironisch genoeg bestaat deze overheidssteun – gedragen dus door de belastingbetaler – uit groenestroomcertificaten, bedoeld om projecten voor duurzame energie een duwtje in de rug geven.
De CBR-site van Lixhe is gelegen aan het Albertkanaal. Dat kanaal speelt in Vlaanderen een belangrijke rol voor de drinkwaterproductie. Zo wint Water-Link in Oelegem uit het kanaalwater drinkwater voor de regio Antwerpen. Wat indien het Albertkanaal zou komen te overstromen en de site van CBR overspoelt? (U herinnert zich ongetwijfeld hoe dicht we bij dit rampscenario waren in juli 2021). Het risico op vervuiling, bijvoorbeeld van ammoniak, en de gevolgen daarvan op mens en milieu, werd eenvoudigweg niet geëvalueerd in het MER.

Overlast veroorzaakt door groeve-industrie

De groeves van Marnebel en Romont beslaan liefst 40% van de oppervlakte van het dorp Eben-Emael. Ze veroorzaken ook heel wat overlast in de omliggende dorpen.

Luchtverontreiniging: op winderige dagen bedekken zand en fijn stof onze woonwijken. De schade van fijn stof op de gezondheid is gekend: astma, bronchitis, ontstekingen van luchtwegen, verhoogde mortaliteit. Enkele huizen bevinden zich op 100m van de groeve, twee lagere scholen op slechts 400m.

Geluidsoverlast: de groeve-activiteit veroorzaakt lawaai, zowel in Eben-Emael als in de omliggende dorpen – die overigens al geluidshinder ondervinden van de luchthavens van Bierset en Maastricht.

Trillingen: extractie en transport veroorzaken trillingen die kunnen leiden tot scheuren in huizen en gebouwen. Naast veiligheidsrisico’s zorgt dit ook voor waardevermindering van de huizen in de buurt van de groeve. Voor die waardevermindering is geen enkele compensatie voorzien, de burger betaalt de rekening.

Landschapsdegradatie: de exploitatie van de steengroeve vernietigt boomgaarden, haagkanten en andere natuurlijke habitats. Dat tast de biodiversiteit en het esthetische karakter van de regio aan.

Impact op het verkeer: Transport naar en uit de groeves betekent verkeersoverlast en schade aan het wegdek in het dorp en in de regio (richting E313, richting Maastricht,…). Een fietser verloor in de zomer van 2022 het leven in een ongeval waar een vrachtwagen van een steengroeve bij betrokken was.

Risico’s voor milieu, gezondheid en biodiversiteit als gevolg van de exploitatie van de Romont- (CBR) en Marnebelsteengroeves werden jarenlang geminimaliseerd en onder de mat geveegd. De aanvragen voor uitbreidingsvergunningen voor deze groeves zijn bijzonder verontrustend, omdat de uitbreiding ook gepaard gaat met het storten van aangevoerde grond.

De aangevoerde grond kan verontreinigd zijn door zware metalen, brandstof (diesel, benzine) of chemicaliën. Risico op bodem- en grondwaterverontreiniging ligt hier voor de hand, en dus schade aan het lokale ecosysteem, drinkwaterbronnen en de omliggende flora en fauna. Er zijn ook risico’s voor de gezondheid (kanker, ademhalingsziekten en neurologische aandoeningen) als die giftige stoffen worden ingeademd of ingeslikt. Zowel werknemers op de site als buurtbewoners lopen dit risico.

Aanvoer van grond(stoffen) brengt ook risico’s met zich mee voor de biodiversiteit. De grond kan invasieve soorten of ziekteverwekkers bevatten die de lokale fauna en flora in gevaar brengen.

Als aangevoerde grond niet compatibel is met de lokale geologie, kan dat leiden tot instabiliteit van de opvulling, en risico op instorting.

Ten slotte moet al die grond ook aangevoerd worden. Met geluidshinder, stof en broeikasgasemissies door de massa’s vrachtwagens tot gevolg. Dat dit een last is voor het milieu en de buurtbewoners hoeft geen betoog.

Kortom: het is belangrijk dat alle risico’s voor milieu, gezondheid en en biodiversiteit die gepaard gaan met de exploitatie van de Romont (CBR) en Marnebel in kaart worden gebracht. Er moeten alternatieve oplossingen gevonden worden voor de noden uit de bouw- en infrastructuursector, zodat deze niet ten koste gaan van milieu en volksgezondheid.

Onze positie

De vereniging eist strikte voorwaarden voor de exploitatie van beide groeves.

Allereerst moet de uiteindelijke situatie van de locaties duidelijk zijn en aanvaardbaar voor de drieduizend direct getroffen bewoners. Dit betekent dat er volledige transparantie moet zijn over exploitatie- en herontwikkelingsplannen, en dat bewoners gedurende het hele proces moeten worden geraadpleegd.

Bovendien willen wij garanties over de realisatie van de uiteindelijke situatie, én over een duurzame economische ontwikkeling op lange termijn. De ecologische waarde en erfgoedwaarde van de beide locaties moeten ook worden beschermd, wat betekent dat maatregelen nodig zijn om de impact op het milieu te beperken.

De vereniging benadrukt ook het belang van een harmonieuze integratie van de locaties en met name met de naburige dorpen, om verstoring voor lokale bewoners te minimaliseren. Garanties moeten worden geboden voor het naleven van de exploitatievoorwaarden en om de landelijke uitstraling van onze dorpen en de lokale landbouw te beschermen.

Kortom, de vereniging benadrukt dat de uitbreiding van de groeves alleen kan worden overwogen als aan al deze voorwaarden is voldaan, en dit in het belang van de bewoners, het milieu en de lokale economie.